T
entoonstelling over Dordtse verzetsstrijdsterem
De Dordtse verzetsstrijdster Diet Kloos-Barendregt is een van de hoofdrolspelers in de tentoonstelling Diet Kloos & Paul Celan. Mijn stem overleefde. Het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 in Groesbeek toont vanaf 24 november het leven van de jonge verzetsvrouw en de Joods-Roemeense dichter Celan. Erfgoedcentrum DiEP is vereerd een bijdrage te kunnen leveren aan deze prachtige tentoonstelling door documenten en foto’s beschikbaar te stellen.
Diet Kloos wordt op 9 mei 1924 aan de De la Reijstraat in Dordrecht geboren. Ze zit op het Dordtse gymnasium wanneer de oorlog uitbreekt en raakt op haar zestiende betrokken bij het verzet. Op verzoek van huisarts dr Oscar Cahen treedt ze in 1941 op als zangeres bij concerten bij joodse Dordrechters. Helpt later met zoeken van onderduikadressen voor joodse families, verspreidt illegale kranten en pamfletten en staat onderduikers bij.
Jan Kloos
In 1944 leert de Dordtse Jan Kloos kennen. Hij is actief in een knok- en spionageploeg in Dordrecht. De twee worden hopeloos verliefd en trouwen op 22 november 1944. Maar hun geluk is van korte duur. Hun huwelijk duurt slechts 16 dagen. In de nacht van 8 op 9 december 1944 worden ze gearresteerd door de zogenoemde Sicherheitsdienst. Ze worden opgesloten in de Dordtse gevangenis en de volgende dag overgebracht naar de gevangenis aan het Wolvenplein in Utrecht. Ze worden verhoord en Jan Kloos wordt in aanwezigheid van zijn vrouw gemarteld. Op 16 januari wordt hij overgebracht naar de Weteringschansgevangenis in Amsterdam en op 30 januari 1945 door de nazi’s gefusilleerd aan de Amsteldijk. Hij laat zijn vrouw een afscheidsbrief na, waarin hij haar zijn liefde betuigt en haar aanspoort alles uit het leven te halen.Diet wordt na een gevangenschap van zeven weken vrijgelaten uit de Utrechtse gevangenis. In de laatste oorlogsmaanden neemt ze opnieuw deel aan ondergrondse activiteiten. Ze leeft ondergedoken en overleeft ernstig ondervoed de oorlog.
Dichter Celan
In 1946 hervat Diet Kloos haar zangstudie aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, een opleiding die ze al in 1944 was begonnen. In de jaren daarop ontwikkelt ze zich verder. De Dordtse is in 1949 een week op vakantie in Parijs waar ze de dichter Paul Celan leert kennen, zoon van Duitssprekende joden uit Roemenië. Celan’s jeugd wordt getekend door antisemitisme. In de oorlog worden zijn ouders door de nazi’s vermoord, hijzelf weet als dwangarbeider in een werkkamp ternauwernood aan de dood te ontsnappen.Door hun oorlogservaringen ontstaat een vriendschap die uitmondt in een liefdesrelatie. De korte liefdesgeschiedenis komt onder meer tot uitdrukking in een correspondentie. De twaalf handgeschreven brieven van Paul Celan aan Diet Kloos zijn bewaard gebleven, met bijbehorende geschenken zoals een portretfoto, een aantal boeken en drie bijzonder waardevolle gedichten. Waaronder de wereldberoemde Todesfuge, dat wereldwijd wordt beschouwd als het belangrijkste gedicht over de Holocaust.Celan wordt beschouwd als een van de grootste dichters van de tweede helft van de twintigste eeuw. In april 1970 maakt hij een einde aan zijn leven. Diet wordt een gevierd oratoriumzangeres.
Dordrecht
Op de tentoonstelling neemt Dordrecht een belangrijke plaats in. ,,We zijn erg blij dat we van Erfgoedcentrum DiEP die prachtige compilatie `Dordrecht een terugblik’ mogen laten zien met vooroorlogse beelden van de stad,’’ zegt gastconservator Pauline Broekema. ,,Er zit meer Dordrecht in de tentoonstelling. Foto’s, levensverhalen. Zo besteden we aandacht aan Oscar Cahen. Een joodse huisarts die begin jaren dertig raadslid in Dordrecht voor de Vrijzinnig-Democratische Bond was. We tonen de indrukwekkende brief waarmee hij afscheid nam van zijn patiënten na het verbod nog langer niet-joodse patiënten te behandelen. Ook dat bijzondere document komt van DiEP. Die Dordtse elementen waren voor mij een heel plezierige aanleiding om naar de stad te gaan. En volkomen te begrijpen waarom Dordrecht -ze woont er niet meer- voor Diet nog altijd de stad van haar hart is.’’
De tentoonstelling Diet Kloos & Paul Celan. Mijn stem overleefde is van 24 november 2011 t/m 22 april 2012 te zien in het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945, Wylerlaan 4, Groesbeek. Meer informatie via www.bevrijdingsmuseum.nl
